De fase van startend leraarschap is in principe het begin van een langere loopbaan in het onderwijs. Dat roept de vraag op hoe die loopbaan er uit ziet en wat de ontwikkel- en loopbaanmogelijkheden zijn voor leraren na afloop van de inductieperiode. Het beroepsbeeld dat is ontwikkeld, onderscheidt vier domeinen van het leraarschap, het leren van leerlingen ondersteunen, onderwijs ontwikkelen, onderwijs organiseren van onderwijs en het leren van collega’s ondersteunen. Een leraar is in elk geval bekwaam en actief in het eerste domein, maar kan dat combineren met verdere ontwikkeling op de drie andere domeinen.
Lector Marco Snoek van het kenniscentrum Onderwijs en Opvoeding van de HvA heeft samen met collega’s uit de VO-Raad en de lerarenopleidingen voor het voortgezet onderwijs en op basis van veel gesprekken met leraren, schoolleiders en lerarenopleiders een ‘beroepsbeeld’ voor de leraar geschreven. Dit beroepsbeeld biedt leraren een handvat om na te denken over hun loopbaan en de volgende stappen die ze daarin willen zetten. Tegelijk biedt het scholen aanknopingspunten om na te denken welke loopbaanmogelijkheden zij binnen hun organisatie bieden en hoe ze leraren kunnen ondersteunen om hun beroep gevarieerd en aantrekkelijk te houden. En het helpt lerarenopleidingen om na te denken wat lacunes zijn in het (post-initiële) opleidingsaanbod als het gaat om het ondersteunen van leraren in hun loopbaan en professionele groei.
De fase van startend leraarschap is als het goed is het begin van een langere loopbaan in het onderwijs. Dat roept de vraag op hoe die loopbaan er uit zien en wat de ontwikkel- en loopbaanmogelijkheden voor leraren na afloop van de inductieperiode. En welke begeleiding en ondersteuning daarbij beschikbaar is.
Beroepsbeeld draagt bij aan breder beeld van het beroep en de ontwikkelmogelijkheden
Doordat die ontwikkelingsmogelijkheden vaak echter niet goed zichtbaar zijn, ontbreekt voor veel (aankomende en startende) leraren een inspirerend en uitdagend ontwikkelperspectief. Een beroepsbeeld waarin ontwikkelingsmogelijkheden zichtbaar zijn, kan leraren, schoolleiders en lerarenopleiders handvatten bieden om die ontwikkeling binnen het beroep vorm te geven en te ondersteunen. Daarnaast draagt zo’n beroepsbeeld bij aan een breed gedragen en gedeelde visie op het beroep en aan een gemeenschappelijke taal. En dat kan weer bijdragen aan een breder beeld van het lerarenberoep, aan een verdere uitwerking van beroepsperspectieven en ontwikkelingsmogelijkheden, en aan het wegwerken van systeemscheidingen.
De publicatie ‘Een beroepsbeeld voor de leraar: over ontwikkelrichtingen en groei van leraren in het onderwijs’ wordt een beroepsbeeld geschetst waarin vier domeinen worden onderscheiden:
- Het ondersteunen van het leren van leerlingen.
- Het ontwikkelen van onderwijs.
- Het organiseren van onderwijs.
- Het ondersteunen van het leren van collega’s.
Een leraar is in elk geval bekwaam en actief in het eerste domein, maar kan dat combineren met ontwikkeling in de drie andere domeinen. In elk van deze domeinen kunnen leraren zich ontwikkelen en verdiepen: van ‘in opleiding’, naar ‘startend’, naar ‘ervaren’, naar ‘meesterschap’. Tegelijk kunnen leraren zich gedurende hun loopbaan verbreden naar andere domeinen.
Regelgeving rondom ontwikkeling van leraren op de vier domeinen vraagt om nadere afstemming en overleg
Met het onderscheiden van de vier domeinen van het leraarschap ontstaat een waaier aan ontwikkelingsmogelijkheden. Bij elk van die ontwikkelingsmogelijkheden spelen vier vraagstukken:
- Hoe krijgt een leraar toegang tot een nieuwe rol?
- Hoe wordt een leraar ondersteund bij het erkennen van aanwezige en verwerven van nieuwe kwaliteiten die voor die nieuwe rol nodig zijn?
- Hoe wordt een leraar in de nieuwe rol gefaciliteerd?
- Hoe wordt een leraar in die nieuwe rol erkend?
Het beantwoorden van die vraagstukken vereist overleg op school- en bestuursniveau en op landelijk systeemniveau. De auteurs denken dat dit beroepsbeeld leraren, schoolleiders, lerarenopleidingen en het ministerie kan helpen om gezamenlijk verdere stappen te zetten bij het versterken en aantrekkelijker maken van het beroep van leraar.
Het beroepsbeeld is te vinden op www.beroepsbeeldvoordeleraar.nl
Meer weten: Marco Snoek